Biya (Buleku Bithe)

来自求闻百科(满文版)
Biya (1.)

ᠮᠠᠨᠵᡠ
ᡥᡝᡵᡤᡝᠨ
(Manju Hergen, 满文)

ᠪᡳᠶᠠ

ᠮᡠᡩᠠᠨ 1 (Mudan 1, 读音 1)

ᠰᡝᡴᡳᠶᡝᠨ 1 (Sekiyen 1, 词源 1)

ᡨᡠᠩᡤᡡᠰ
ᠮᠠᡶᠠᡵᡳ
ᡤᡳᠰᡠᠨ
 ᡳ
*bēga
ᡩᡝᡵᡳ
ᡴᡡᠪᡠᠯᡳᡴᠠᠩᡤᡝ᠉

Tunggūs Mafari Gisun -i *bēga[5] deri kūbulikangge.
演变自原始通古斯语的*bēga。
ᠵᡠᡧᡝᠨ
ᡤᡳᠰᡠᠨ ᡳ
*bia᠈
ᡥᡝᠵᡝ
ᡤᡳᠰᡠᠨ ᡳ
биа᠈
ᡠᡳᠯᡨᠠ
ᡤᡳᠰᡠᠨ
 ᡳ
бе̄᠈
ᡝᠸᡝᠨ
ᡤᡳᠰᡠᠨ ᡳ
бя̄г᠈
ᡝᠸᡝᠩᡴᡳ
ᡤᡳᠰᡠᠨ ᡳ
бе̄га ᡩᡝ
ᡩᠠᠯᠵᡳᠩᡤᠠ᠉

Jušen Gisun -i *bia[6], Heje Gisun -i биа[7], Uilta Gisun -i бе̄[8], Ewen Gisun -i бя̄г[9], Ewengki Gisun -i бе̄га[10] de daljingga.
女真语*bia、赫哲语(那乃语)биа、鄂罗克语бе̄、鄂温语бя̄г、鄂温克语(埃文基语)бе̄га等对照。

ᠴᠣᡥᠣᡨᠣᡳ
ᡤᡝᠪᠰᡠᠨ
(Cohotoi gebsun, 专有名词)

ᠪᡳᠶᠠ (biya)

1.
.
ᠠᠮᠪᠠ
ᡝ ᡳ
ᡶᡝᡵᡤᡠᠸᡝᠴᡠᠨ᠈
ᡩᠣᠪᠣᡵᡳ
ᠠᠪᡴᠠ
ᠨᠠ ᡩᡝ
ᡝᠯᡩᡝᡴᡝᠩᡤᡝ ᠪᡝ᠈
ᠪᡳᠶᠠ
ᠰᡝᠮᠪᡳ᠉
[11]
Amba e -i ferguwecun, dobori abka na de eldekengge be, biya sembi.
至阴之瑞,夜晚照遍天地者,称为月(月亮)

ᡤᡝᠪᠰᡠᠨ (Gebsun, 名词)

ᠪᡳᠶᠠ (biya)

1.
.
ᡧᡠᠨ
ᠪᡳᠶᠠ
ᡤᡡᠰᡳᠨ
ᡳᠨᡝᠩᡤᡳ
ᡩᠣᠯᠣ
ᡶᠣᡵᡤᠣᡧᠣᠮᡝ
ᡳᠰᡳᠨᠵᡳᡵᡝ ᠪᡝ᠈
ᡝᠮᡠ
ᠪᡳᠶᠠ
ᠰᡝᠮᠪᡳ᠉
[12]
Šun biya gūsin inenggi dolo forgošome isinjire be, emu biya sembi.
日月三十天内循环到来,称为一个月(月份)

ᠠᡳᠰᡳᠯᠠᡵᠠ
ᠪᡳᡨᡥᡝ
ᠴᠠᡤᠠᠨ
(Aisilara bithe cagan, 参考文献)

  1. ᡩᠠᡳ
    ᡤᡠᠸᠠᠩ
    ᡳᠣᡳ᠈
    ᡳᠯᠠᠨ
    ᠪᠣᠣ
    ᠮᠠᠨᠵᡠ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ ᡳ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ
    ᠮᡠᡩᠠᠨ ᡳ
    ᠰᡳᠪᡴᡳᠨ᠈
    ᡩᡠᠯᡳᠮᠪᠠᡳ
    ᡠᡴᠰᡠᡵᠠ
    ᠶᠣᠩᡴᡳᠶᠠᠩᡤᠠ
    ᡨᠠᠴᡳᡴᡡ᠈
    2007᠈
    36 ᠴᡳ
    ᠠᡶᠠᡥᠠ᠈
    41 ᠴᡳ
    ᠠᡶᠠᡥᠠ
    (ᠨᡳᡴᠠᠨ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ)

    Dai Guwang Ioi. Ilan Boo Manju Gisun -i Gisun Mudan -i Sibkin. Dulimbai Uksura Yongkiyangga Tacikū. 2007:36 ci afaha, 41 ci afaha (Nikan Gisun)
    戴光宇. 三家子满语语音研究. 中央民族大学. 2007:第36页, 第41页
  2. ᠮᡠ
    ᠶᡝ
    ᡤᡳᠶᡡᠨ᠈
    ᠪᠠᠯᠠ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ᠈
    ᠰᠠᡥᠠᠯᡳᠶᠠᠨ
    ᡠᠯᠠ
    ᡤᠣᠯᠣᡳ
    ᠮᠠᠨᠵᡠ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ ᠪᡝ
    ᠰᡳᠪᡴᡳᡵᡝ
    ᠪᠠ᠈
    1987᠈
    6 ᠴᡳ
    ᠠᡶᠠᡥᠠ
    (ᠨᡳᡴᠠᠨ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ)

    Mu Ye Giyūn. Bala Gisun. Sahaliyan Ula Goloi Manju Gisun be Sibkire Ba. 1987:6 ci afaha (Nikan Gisun)
    穆晔骏. 巴拉语. 黑龙江省满语研究所. 1987:第6页
  3. ᠮᡠ
    ᠶᡝ
    ᡤᡳᠶᡡᠨ᠈
    ᠪᠠᠯᠠ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ᠈
    ᠰᠠᡥᠠᠯᡳᠶᠠᠨ
    ᡠᠯᠠ
    ᡤᠣᠯᠣᡳ
    ᠮᠠᠨᠵᡠ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ ᠪᡝ
    ᠰᡳᠪᡴᡳᡵᡝ
    ᠪᠠ᠈
    1987᠈
    6 ᠴᡳ
    ᠠᡶᠠᡥᠠ
    (ᠨᡳᡴᠠᠨ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ)

    Mu Ye Giyūn. Bala Gisun. Sahaliyan Ula Goloi Manju Gisun be Sibkire Ba. 1987:6 ci afaha (Nikan Gisun)
    穆晔骏. 巴拉语. 黑龙江省满语研究所. 1987:第6页
  4. ᠮᡠ
    ᠶᡝ
    ᡤᡳᠶᡡᠨ᠈
    ᠪᠠᠯᠠ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ᠈
    ᠰᠠᡥᠠᠯᡳᠶᠠᠨ
    ᡠᠯᠠ
    ᡤᠣᠯᠣᡳ
    ᠮᠠᠨᠵᡠ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ ᠪᡝ
    ᠰᡳᠪᡴᡳᡵᡝ
    ᠪᠠ᠈
    1987᠈
    6 ᠴᡳ
    ᠠᡶᠠᡥᠠ
    (ᠨᡳᡴᠠᠨ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ)

    Mu Ye Giyūn. Bala Gisun. Sahaliyan Ula Goloi Manju Gisun be Sibkire Ba. 1987:6 ci afaha (Nikan Gisun)
    穆晔骏. 巴拉语. 黑龙江省满语研究所. 1987:第6页
  5. V.I.ᠴᡳᠨᠴᡳ᠇ᡠᠰ᠈
    ᡨᡠᠩᡤᡡᠰ
    ᠮᠠᠨᠵᡠ
    ᡤᡝᡵᡝᠨ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ ᠪᡝ
    ᡩᡠᡳᠪᡠᠯᡝᡵᡝ
    ᠪᡠᠯᡝᡴᡠ
    ᠪᡳᡨᡥᡝ᠈
    ᡠᠵᡠᡳ
    ᡩᡝᠪᡨᡝᠯᡳᠨ᠈
    1975᠈
    78 ᠴᡳ
    ᠠᡶᠠᡥᠠ
    (ᠣᡵᠣᠰ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ)

    V.I.Cinci'us, Tunggūs Manju Geren Gisun be Duibulere Buleku Bithe, Ujui Debtelin, 1975, 78 ci afaha (Oros Gisun)
    В.И.Цинциус. Сравнительный словарь тунгусо-маньчжурских языков, Том Ⅰ. Издательство "Наука" Ленинградское отделение, Ленинград, 1975:p.78
    V.I.钦齐乌斯. 通古斯-满语比较词典·卷一. 科学出版社列宁格勒分社. 1975:第78页
  6. ᡤᡳᠨ
    ᡴᡳ
    ᡮᠣᠩ᠈
    ᠵᡠᡧᡝᠨ
    ᡥᡝᡵᡤᡝᠨ ᡳ
    ᠪᡠᠯᡝᡴᡠ
    ᠪᡳᡨᡥᡝ᠈
    1983᠈
    253 ᠴᡳ
    ᠠᡶᠠᡥᠠ᠈
    254 ᠴᡳ
    ᠠᡶᠠᡥᠠ᠈
    255 ᠴᡳ
    ᠠᡶᠠᡥᠠ
    (ᠨᡳᡴᠠᠨ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ)

    Gin Ki Ts'ong, Jušen Hergen -i Buleku Bithe, 1983:253 ci afaha, 254 ci afaha, 255 ci afaha (Nikan Gisun)
    金启孮. 女真文辞典. 文物出版社. 1983:第253页, 第254页, 第255页
  7. S.N.ᠣᠨᡝᠨᡴᠣ᠈
    ᡥᡝᠵᡝ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ
    ᠣᡵᠣᠰ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ ᡳ
    ᠪᡠᠯᡝᡴᡠ
    ᠪᡳᡨᡥᡝ᠈
    1980᠈
    65 ᠴᡳ
    ᠠᡶᠠᡥᠠ
    (ᠣᡵᠣᠰ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ᠈
    ᡥᡝᠵᡝ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ)

    S.N.Onenko, Heje Gisun Oros Gisun -i Buleku Bithe, 1980, 65 ci afaha (Oros Gisun, Heje Gisun)
    С.Н.Оненко. Нанайско-Русский Словарь, Москва Издательство <<Русский Язык>>, 1980:p.65
    С.Н.Оненко. Нанай-Лоча Хэсэнкуни, Москва Издательство <<Лоча Хэсэни>>, 1980:p.65
    С.Н.奥年科. 那乃语-俄语辞典 莫斯科“俄语”出版社, 1980:p.65
  8. V.I.ᠴᡳᠨᠴᡳ᠇ᡠᠰ᠈
    ᡨᡠᠩᡤᡡᠰ
    ᠮᠠᠨᠵᡠ
    ᡤᡝᡵᡝᠨ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ ᠪᡝ
    ᡩᡠᡳᠪᡠᠯᡝᡵᡝ
    ᠪᡠᠯᡝᡴᡠ
    ᠪᡳᡨᡥᡝ᠈
    ᡠᠵᡠᡳ
    ᡩᡝᠪᡨᡝᠯᡳᠨ᠈
    1975᠈
    78 ᠴᡳ
    ᠠᡶᠠᡥᠠ
    (ᠣᡵᠣᠰ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ)

    V.I. Cinci'us, Tunggūs Manju Geren Gisun be Duibulere Buleku Bithe, Ujui Debtelin, 1975, 78 ci afaha (Oros Gisun)
    В.И.Цинциус. Сравнительный словарь тунгусо-маньчжурских языков, Том Ⅰ. Издательство "Наука" Ленинградское отделение, Ленинград, 1975:p.78
    V.I.钦齐乌斯. 通古斯-满语比较词典·卷一. 科学出版社列宁格勒分社. 1975:第78页
  9. ᡝᠸᡝᠨ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ

    ᠣᡵᠣᠰ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ ᡳ
    ᠪᡠᠯᡝᡴᡠ
    ᠪᡳᡨᡥᡝ᠈
    2005᠈
    70 ᠴᡳ
    ᠠᡶᠠᡥᠠ᠈
    (ᠣᡵᠣᠰ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ)

    Ewen Gisun Oros Gisun -i Buleku Bithe, 2005, 70 ci afaha (Oros Gisun)
    В.А.Роббек, М.Е.Роббек. Эвенско-Русский Словарь. Новосибирск <<НАУКА>>, 2005:p.70
    В.А.Роббек, М.Е.Роббек. Эвэды-Ню̄чиды Тө̄рэрук. Новосибирск <<НАУКА>>, 2005:p.70
    V.A.罗贝克, M.E.罗贝克. 埃文语-俄语词典. 新西伯利亚科学出版社. 2005:第70页
  10. ᡝᠸᡝᠨᡤᡠᠰ
    ᠣᡵᠣᠰ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ
    ᡝᠸᡝᠩᡴᡳ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ ᡳ
    ᠪᡠᠯᡝᡴᡠ
    ᠪᡳᡨᡥᡝ

    Ewengus Oros Gisun Ewengki Gisun -i Buleku Bithe, https://www.evengus.ru/slovari/rus-evk/l/index.html
    Эвенгус Русско-эвенкийский словарь, https://www.evengus.ru/slovari/rus-evk/l/index.html
    Evengus 俄语-鄂温克语词典. https://www.evengus.ru/slovari/rus-evk/l/index.html
  11. ᠠᠪᡴᠠᡳ
    ᠸᡝᡥᡳᠶᡝᡥᡝ
    ᡥᡡᠸᠠᠩᡩᡳ᠈
    ᡥᠠᠨ ᡳ
    ᠠᡵᠠᡥᠠ
    ᠨᠣᠩᡤᡳᠮᡝ
    ᡨᠣᡴᡨᠣᠪᡠᡥᠠ
    ᠮᠠᠨᠵᡠ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ ᡳ
    ᠪᡠᠯᡝᡴᡠ
    ᠪᡳᡨᡥᡝ᠈
    ᡠᠵᡠᡳ
    ᡩᡝᠪᡨᡝᠯᡳᠨ᠈
    ᠠᠪᡴᠠᡳ
    ᡧᠣᡧᠣᡥᠣᠨ᠈
    ᠠᠪᡴᠠᡳ
    ᡥᠠᠴᡳᠨ᠈
    ᡠᠵᡠ᠈
    ᠪᡳᠶᠠ
    1771
    (ᠮᠠᠨᠵᡠ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ)

    Abkai Wehiyehe Hūwangdi. Han -i Araha Nonggime Toktobuha Manju Gisun -i Buleku Bithe, Ujui Debtelin, Abkai Šošohon, Abkai Hacin, Uju, Biya. 1771 (Manju Gisun)
    清高宗弘历. 御制增订清文鉴·卷一/天部/天文类/第一/月. 1771
  12. ᠠᠪᡴᠠᡳ
    ᠸᡝᡥᡳᠶᡝᡥᡝ
    ᡥᡡᠸᠠᠩᡩᡳ᠈
    ᡥᠠᠨ ᡳ
    ᠠᡵᠠᡥᠠ
    ᠨᠣᠩᡤᡳᠮᡝ
    ᡨᠣᡴᡨᠣᠪᡠᡥᠠ
    ᠮᠠᠨᠵᡠ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ ᡳ
    ᠪᡠᠯᡝᡴᡠ
    ᠪᡳᡨᡥᡝ᠈
    ᠵᠠᡳ
    ᡩᡝᠪᡨᡝᠯᡳᠨ᠈
    ᡝᡵᡳᠨ
    ᡶᠣᡵᡤᠣᠨ ᡳ
    ᡧᠣᡧᠣᡥᠣᠨ᠈
    ᡝᡵᡳᠨ
    ᡶᠣᡵᡤᠣᠨ ᡳ
    ᡥᠠᠴᡳᠨ᠈
    ᠰᡠᠨᠵᠠᠴᡳ᠈
    ᠪᡳᠶᠠ
    1771
    (ᠮᠠᠨᠵᡠ
    ᡤᡳᠰᡠᠨ)

    Abkai Wehiyehe Hūwangdi. Han -i Araha Nonggime Toktobuha Manju Gisun -i Buleku Bithe, Jai Debtelin, Erin Forgon -i Šošohon, Erin forgon -i Hacin, Sunjaci, Biya. 1771 (Manju Gisun)
    清高宗弘历. 御制增订清文鉴·卷二/时令部/时令类/第五/月. 1771